De kracht van het AAN/UIT model: ruimte creëren in een hectische wereld

Stel je voor dat je de controle hebt over je persoonlijke effectiviteit, zelfs in uitdagende situaties. Dat je het overzicht behoudt, helder communiceert en precies weet wat nodig is, zonder je te verliezen in chaos of emotionele reacties. Dat is waar het AAN/UIT model voor staat: het helpt je je innerlijke aan-uitknop te gebruiken, zodat je bewust je eigen gedrag kunt sturen en effectiever bent. Zowel persoonlijk als in een team.

Wat is het AAN/UIT model?

AAN-zijn betekent: je zit helemaal lekker in de flow en je bent zelf het startpunt van je acties. Ben je UIT? Dan begin je bij de ander. Je schikt je naar (wat je denkt) dat de ander belangrijk vindt, wil of nodig heeft. Je bent afwachtend, reageert juist te snel of bent onzeker over jezelf. Op de werkvloer (maar ook daarbuiten), zijn veel mensen UIT. Iets wat volgens de auteurs van het boek Vind je AAN/UIT knop slecht is voor de persoonlijke en teameffectiviteit omdat je handelen gebaseerd is op wat anderen mogelijk van je denken of verwachten. Het zorgt voor miscommunicatie, afhankelijkheid van anderen, minder goede samenwerking en meer stress en frustratie.

Het andere aan-staan

Nog meer dan in 2015, toen het boek verscheen, is het ‘altijd aan moeten staan’ een veelgehoord probleem. Want laten we eerlijk zijn: tegenwoordig is het moeilijker dan ooit om juist even uít te schakelen. We zijn verslaafd aan prikkels, altijd bereikbaar en continu gehaast.

Norbert: “Het altijd aan moeten staan is een heel andere definitie dan die wij hanteren in ons boek en het is belangrijk om het verschil te weten. Het idee van ‘constant aan-zijn’ wordt vaak negatief opgevat. Maar wat het AAN/UIT model je leert, is dat aan-zijn absoluut niet hetzelfde is als continu opgejaagd zijn. Aan-zijn betekent dat je jezelf bent. Dat je vanuit alerte ontspanning kunt handelen op hoe het nu is en wat zich nu aandient.”

Want in een wereld die maar blijft versnellen, is aanwezig zijn in het hier en nu misschien wel de meest revolutionaire stap die je kunt zetten.

Geen verbinding met de schatkist

Het dagelijks leven is voor veel mensen dus een continue stroom van actie, reactie, actie, reactie. Je reageert op basis van je vaardigheden en vaak met de beste intenties. Maar toch is dit wat de auteurs UIT noemen. Want de verbinding met de ‘schatkist’ ontbreekt.

Als je AAN bent, handel je vanuit rust, overzicht en vertrouwen. Je bent aanwezig, gefocust en klaar om de juiste beslissingen te nemen. Je neemt die beslissingen op basis van je eigen dieper gelegen waarden en grotere doelen en niet vanuit angst of onzekerheid. Dit is werken vanuit je schatkist. Kees: “Hoe meer we UIT zijn, hoe meer we de connectie met die doelen en waarden uit het oog verliezen. We handelen op de automatische piloot en verliezen stukje bij beetje het vertrouwen in onszelf.”

Dat gebeurt vaak onbewust en in kleine stapjes. Een opmerking van een collega in een vergadering, de zoveelste offerte die wordt afgekeurd etc. “Het boek geeft handvatten, zonder dat het een bepaalde denkwijze oplegt”, zegt Kees: “Je krijgt tools en inzichten waarmee je, als je merkt dat je UIT bent, handvatten hebt om daarmee aan de slag te gaan.”

Leren UIT zijn

"Het idee van AAN zijn gaat over ontspannen en loslaten in situaties waarin je normaal gespannen bent over de reactie van de ander," legt Peter uit. "Stel, je stuurt een offerte uit of je deelt een voorstel. Vaak hopen we intens op een specifieke reactie en voelen we ons gespannen of zelfs van slag als die reactie tegenvalt. Dat is UIT, want het maakt je afhankelijk van de uitkomst. AAN zijn betekent dat je de ander volledig de ruimte geeft om te reageren zoals hij of zij wil – positief of negatief. Je hebt geen controle over de reactie van de ander, maar wel over je eigen houding: je blijft kalm en open voor wat er komt. Zo ‘master’ je de situatie en kun je er op een evenwichtige manier mee omgaan, ongeacht de uitkomst."

Tegelijkertijd is het UIT zijn nodig om AAN te kunnen zijn. “Het boek geeft handvatten om AAN te zijn”, vertelt Pieter. “Maar het is onmogelijk om altijd in de AAN stand te zijn. Het begint bij herkennen en accepteren wanneer je UIT bent. Dat is het begin van de AAN stand. Door te leren om te vallen wordt het opstaan steeds gemakkelijker. Ook het leren lopen begint bij vallen en opstaan.”