Governance: van afvinkcultuur naar strategisch partnerschap

Er is al veel geschreven over falende bestuurders en toezichthouders in het semipublieke domein. Inmiddels kennen we de oorzaken en ‘patronen’ die tot de debacles hebben geleid. Naast de systeemfouten en de valse start in de jaren negentig waren het vooral de tekortkomingen in cultuur en gedrag, waarvoor in de recente governancecodes dan ook terecht veel aandacht wordt gevraagd.

Vestia’s lessons learned

Onderzoek en praktijkervaringen laten echter zien dat er echte vernieuwingen nodig zijn, maar dat er inmiddels ook al belangrijke stappen worden gezet. Zoals bij Vestia. Op 28 maart dit jaar hield de woningcorporatie 5 jaar na het debacle met de derivaten een ‘dag van de verantwoording’. Beide directeuren gingen het gesprek aan met huurders, wethouders, medewerkers, collega-bestuurders, wetenschappers en journalisten over de lessons learned en hoe Vestia er nu voor staat. In een tijd dat het discutabele gedrag van oud-directeur Staal overigens nog steeds de headlines haalt.

Vrijwillig of verplicht verantwoording afleggen

Wat opvalt aan de gang van zaken bij Vestia is dat de verantwoording niet werd afgedwongen van buitenaf, maar vrijwillig van binnenuit kwam. Dat zou wel eens betere resultaten kunnen geven dan de wettelijke verplichting tot een ‘stukje verantwoording’ in het jaarverslag of de structuuroplossing van een extra orgaan van belanghebbenden binnen de stichting. Het valt te prijzen dat de bestuurders van Vestia zich uit eigen beweging, zo zichtbaar, aanspreekbaar en kwetsbaar hebben opgesteld. Dit kan bijdragen aan het herstel van vertrouwen in de semipublieke sector. Van de dit soort betere practices, kunnen we veel leren. Helaas gebeurt dit nog te weinig.

Naar verantwoordelijkheid en aanspreekbaarheid

In de afgelopen jaren hebben regels en afvinkgedrag gedomineerd; angst en wantrouwen overheersten. Nu wordt het tijd om dit afvinkgedrag om te buigen naar een cultuur van verantwoordelijkheid en aanspreekbaarheid waarin bestuur en intern toezicht zich op een andere manier tot elkaar en andere betrokkenen verhouden.

De eisen aan bestuur en toezicht

In deze nieuwe governance cultuur spelen waardengedrevenheid, inhoudelijk debat, leiderschap, verbindingen en verantwoording een grote rol. Alleen dan kan de verbinding tussen bestuur en intern toezicht zich meer en meer ontwikkelen richting een ‘strategisch partnerschap’ waarin het inhoudelijk debat, zichtbaarheid en aanspreekbaarheid centraal komen te staan. Een dergelijke ontwikkeling stelt wel hogere - of zijn het andere? - eisen aan bestuurders en toezichthouders. Eisen die met een zekere wijsheid te maken hebben: een wijsheid, voorbij de technische competenties.