In gesprek over leiderschap, diversiteit en inclusie: “Ik besefte dat ik symbool voor verandering was”

Foto: vlnr: Annemieke Nijhof en Mechtelt Prins

One of the boys

Na een opleiding chemische technologie in Enschede, startte Annemieke haar carrière als projectleider bij ingenieursbureau TAUW. Net als tijdens haar opleiding, was ze hier een van de weinige vrouwen. Annemieke: “Ik was gewend om door fabrieken te lopen en posters van blote vrouwen te zien. Meer dan eens dacht men dat ik in de typekamer werkte of dat ik een belangrijk rapport slechts mocht presenteren, terwijl ik het óók geschreven had. Zo ging dat.”

“Was dat niet lastig voor je, om zo’n uitzonderingspositie te hebben? Je vertelt erover alsof het de normaalste zaak van de wereld is”, merkt Mechtelt op. “Toen ik startte met de opleiding dacht ik dat ik gewoon iets ging doen wat ik leuk vond.” zegt Annemieke. “Maar toen ik daar eenmaal zat, kreeg ik ineens wel heel veel aandacht. Dat hoefde van mij niet zo. Ik wilde gewoon ‘one of the boys’ zijn en mijn vak uitoefenen. Ik weet nog dat ik tegen mezelf zei: ik moet hier gewoon tegen kunnen.”

De ontwikkeling van een rolmodel

Van een wereld gedomineerd door mannen maakte Annemieke in 1998 de overstap naar een functie bij de overheid. “Toen ik ging werken bij de overheid kwam ik opeens in een enorm feminiene cultuur. Het was beleid om vrouwen te helpen. Er waren streefcijfers, doelstellingen en gerichte programma’s om vrouwen te coachen en te trainen. De overheid wilde dat haar personeelsbestand echt een representatie van de samenleving was. Ik heb daar zelf enorm veel profijt van gehad.”

“Dat ik echt een rolmodel was, ontdekte ik later, toen ik gekozen werd als directeur-generaal Water, een bestuursfunctie bij Verkeer en Waterstaat. Ik werd overspoeld met mails van vrouwen die bij het ministerie werken die zeiden: ‘Nu heb ik weer hoop! Dat ze het aandurven om een jonge vrouw met kinderen in de bestuursraad te benoemen… Nu gaat er echt iets veranderen!’ Daarvoor dacht ik: ik doe gewoon mijn werk. Vanaf dat moment besefte ik dat ik ook symbool voor verandering was.”

De gouden driehoek is compleet

“In 2018 droeg ik de leiding van TAUW, waar ik inmiddels weer ruim 6 jaar werkte, over aan mijn opvolgers”, vertelt Annemieke. “Ik hoefde daarna niet meer zo nodig een eindverantwoordelijke baan. Ik ben jong begonnen met leidinggeven en ik wilde een andere work-life balance. Maar, ik zei ook: ik maak één uitzondering; als de functie van directeur bij Deltares beschikbaar komt.” Dat gebeurde en Annemieke solliciteerde. “Het is echt mijn droombaan. Ik heb deze wereld ervaren vanuit de commerciële hoek van de ingenieursbureaus én beleid gemaakt vanuit diverse functies bij het Rijk. Directeur zijn bij kennisinstituut Deltares is echt de kroon op mijn werk en maakt voor mij de gouden driehoek beleid, markt en kennis compleet.”

Aandacht voor diversiteit en inclusief leiderschap bij Deltares

Toen Annemieke in 2020 startte als algemeen directeur bij Deltares was diversiteit en inclusie nog geen thema. “Tot we een standje kregen van een externe commissie die elke vier jaar onze organisatie onder de loep neemt. Daaruit bleek dat we nog wel wat te doen hadden op het vlak van diversiteit en inclusief leiderschap. Ik keek naar onze wetenschapsraad, onze adviesraad én onze international advisory board en zag: allemaal mannen.”

Annemieke: “Ik geloof ook heel erg dat het van twee kanten moet komen. Als je serieus aan de gang wilt met diversiteit en inclusie, moet het op alle lagen in je organisatie terugkomen.

Samen met hoofd HR, Mirjam Buurmeijer, learning & development specialist Anne Spruijt, diverse MT-leden en een groep enthousiastelingen bij Deltares op dit thema, hebben we de afgelopen jaren veel gedaan om kennis en bewustzijn over diversiteit en inclusie te vergroten.”

Fifty-fifty in de wetenschapsraad

Annemieke: “Ik vind het belangrijk dat voor iedereen bij Deltares de kans om een betekenisvolle bijdrage aan de organisatie te leveren gelijk is. Daar zijn we mee aan de slag gegaan.” Zo stond er in het functieprofiel van de wetenschapsraad dat je professor moest zijn om in aanmerking te komen. Maar er zijn maar heel weinig vrouwelijke professoren. “Ik heb er geen invloed op of iemand professor wordt”, zegt Annemieke. “Waar ik wél iets aan kan veranderen, is de eisen die Deltares stelt om in de wetenschapsraad te komen. Je moet natuurlijk nog steeds heel gezaghebbend zijn op je vakgebied, maar je hoeft niet langer een professor te zijn. Inmiddels is de wetenschapsraad fifty-fifty.”

Mechtelt: “Mooi dat je dat voor elkaar gekregen hebt! Voor mij komt diversiteit en inclusie neer op gelijkwaardigheid en de verschillende perspectieven van mensen er laten zijn. En daar samen gebruik van maken. In een paar jaar dat je er nu zit heb je op dat vlak veel weten te veranderen bij Deltares! Het lijkt ook wel of Deltares meer inclusief is geworden ten opzichte van de internationals. Krijg je niet te maken met weerstand, van binnen of vanaf buiten de organisatie?” Annemieke knikt instemmend: “Klopt, Deltares stuurt ook actief op het vergroten van de diversiteit en inclusie van internationals. Zij kwamen niet aan de bak als leidinggevende. Inmiddels heeft 10% van onze afdelingshoofden een buitenlandse achtergrond en heeft 23% van onze medewerkers een buitenlandse achtergrond. En weerstand krijg ik zeker, maar dat is het waard. Het is een hardnekkig misverstand dat diversiteitsbeleid ten koste gaat van de kwaliteit of oneerlijk is. Mensen verwachten ook van mij dat ik dit thema aanpak. Alle leidinggevenden hebben bijvoorbeeld een training inclusief leiderschap gehad. Want we denken altijd van onszelf dat we heel inclusief zijn en geen bias hebben. Maar iedereen heeft een bias, heeft een eigen levensverhaal en een eigen cultuur en het blijft belangrijk om daar bewust van te zijn.”

De nieuwe generatie empoweren

Annemieke ervaarde in haar carrière meermaals dat een leidinggevende hebben die vertrouwen in je heeft en je stimuleert om de volgende stap te zetten onmisbaar is. “In mijn carrière zijn er een aantal sleutelfiguren geweest, overigens veelal mannen, die mij een kans gegeven hebben om te laten zien wat ik kan. Die rol wil ik nu ook vervullen voor de volgende generatie leiders. Ik wil vooral anderen empoweren om die stap te zetten.”

Mechtelt: “Jij bent dus al een tijd een rolmodel voor vrouwen die ambities hebben om een leidinggevende functie te vervullen. De mails die je kreeg van vrouwen bij het ministerie toen je in het bestuur terechtkwam tonen dat wel aan.” Annemieke knikt: “Ja, maar toch wilde ik dat toen niet. Ik wilde gewoon goed zijn in mijn werk. Ik wilde niet anders behandeld worden omdat ik vrouw ben.” Een gevoel dat ze bij jonge vrouwen bij Deltares herkent: “Ze zijn bijna allergisch voor de gedachte dat het niet alleen om hun kwaliteit gaat. Dat snap ik, maar inmiddels denk ik er anders over. Er zijn zoveel onzichtbare barrières die nog geslecht moeten worden. Zowel in ons zelfbeeld en onze overtuigingen als in de maatschappelijke norm die nog steeds geldt. En historisch ongelijke kansen lossen zich niet vanzelf op, dat vraagt doelgerichte sturing.”

Veiligheid en samenwerken binnen Deltares

Veel organisaties streven naar een open cultuur. Maar niet iedere persoon is ook open en ‘je veilig voelen’ betekent ook voor iedereen iets anders. Mechtelt: “Inclusie betekent voor mij ook dat er ruimte is voor verschillende persoonlijkheden. Iedereen moet zich oké voelen. Is er bijvoorbeeld ook ruimte voor mensen die introverter of beschouwender zijn? Hou je ook rekening met hen?”

“Ik kan niet ontkennen dat er ook binnen Deltares mensen zijn die zich niet vrij voelen om te zeggen wat ze willen. Mijn droom is dat iedereen hier zichzelf kan zijn, zich erkend, gezien en gewaardeerd voelt om wie hij is. Daarbij hoort een open feedbackcultuur waarin medewerkers elkaar durven aanspreken. Ik heb ervaren dat het mogelijk is om een organisatie succesvol te laten draaien door de mens als uitgangspunt te nemen. Het werk organiseer je om de kwaliteit van die persoon heen en voer je in teams uit”, zegt Annemieke. “Als er veiligheid is, wordt samenwerking beter. Vaak noemen we samenwerken iets dat eigenlijk werk verdelen is. Iedereen krijgt z’n eigen stuk werk om twee dagen later af te hebben. Dat is geen samenwerken! Samenwerken is dat je elkaar aanvult, dat je hulp vraagt en zo samen aan een resultaat bouwt. Dat maakt veel gelukkiger! Je bent minder eenzaam, hebt meer plezier en leert tegelijkertijd veel meer. Het is met liefde en nieuwsgierigheid naar de ander kijken. Als je dat in een cultuur weet te verankeren, ben je pas écht inclusief.”

Over Annemieke Nijhof

Met 14 jaar ervaring bij de overheid en in de commerciële wereld van de ingenieursbureaus ontbrak er nog één stukje van de puzzel in de carrière van Annemieke Nijhof. Dat stukje vond ze in de rol van algemeen directeur van kennisinstituut Deltares. Inmiddels werkt ze er bijna 3 jaar en timmert ze hard aan de weg om van Deltares een inclusieve organisatie te maken.

Over Mechtelt Prins

Mechtelt Prins is adviseur bij GITP. In haar functie werkt ze veel met directies en leidinggevenden en adviseert ze hen bij het ontwikkelen van (persoonlijk) leiderschap, zodat het beleid en hun persoonlijke bijdrage van toegevoegde waarde is in hun organisatie. En natuurlijk komen hierbij regelmatig vraagstukken aan bod rond het ontwikkelen van inclusiviteit en diversiteit.